سرنوشت صنعت حمل و نقل
منشأ پیدایش چرخ و ارابه هنوز مشخص نیست، در حدود ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد سومریها در جنگها از ارابـههایی استفاده میکردند که چرخهایشان را صفحههای مدور تشکیل میداد و بهوسیلهٔ چهارپایان کشیده میشد.
۱۷۰۰ سال ق.م، ارابه و اسب از بینالنهرین به مصر برده شد و ۱۳۰۰ سال ق.م مصریها در جنگها از ارابههایی که دارای دو چرخ بودند، استفاده میکردند.
در عرصهٔ حملونقل و باربری کمکم استفاده از ارابه به جای تخت روان متداول شد. در اروپای مرکزی در اواخـر قرن دوازدهم، ارابههایی برای حملونقل مورد استفاده قرار گرفت که با اسب کشیده میشدند.
در قرن ۱۵،۱۶ و ۱۷ میلادی در چین، انگلستان، هلند و آلمان اولین آزمایشها برای دستیابی به نوع دیگری از نیروی محرکه بجز چـهار پایـان، شروع شد. در سال ۱۸۶۷، اولین دوچرخه اختراع شد.
در سال ۱۷۶۹ اولین وسیلهٔ موتوری که با نیروی بخار حرکت میکرد، بهوسیلهٔ یک مهندس فرانسوی Gugnot ساختهشد، این وسیله دارای سه چرخ و یک دیگ بخار بـود کـه نـیروی لازم را برای حرکت تأمین میکرد. سـرعت ایـن وسـیلهٔ نقلیه در حدود ۴ کیلومتربرساعت بود و در مسیر خود هر ۳۰ متر به ناچار توقف میکرد تا بخار لازم برای ادامهٔ حرکت را تأمین نماید.
پیـشینهٔ حملونقل در ایران
فرمانروایان ایران اولین دولتهای مقتدری بودند که به امـر راهسازی پرداختند. طی سالهای ۵۰۰ تا ۴۰۰ قبل از میلاد پایتخت ایران با شبکهای از راهها به تمام ایالات ارتباط پیـدا مـیکرد. در زمـان زمامداری داریوش هخامنشی، چاپارها در سراسر کشور فرامین و پیامها را با سرعت از نقطهای بـه نـقطهٔ دیـگر میرساندند. از جمله راههای بهنام که از اهمیت تاریخی بالایی برخوردار بود راه شاهی، جادهٔ ابریشم، جـادهٔ مروارید و راه ادویه بود که داخل و خارج از مرزهای ایران را به هم متصل میکردند.
در زمان عـباسیان کـه حوزهٔ فرمانروایی مسلمانان به وسعت فراوان رسید، زیارت مکه و تجارت بر اثـر ایـجاد راهها آسان شد و معروفترین راه آن دوره «جادهٔ بزرگ خراسان» بود. این جاده سرزمینهای شرقی و فرارود را از طریق نیشابور، ری و هـمدان بـه بغداد و سپس به حجاز متصل میساخت.
از جادهٔ بزرگ خراسان شعبههای تهران در دورهای بـه شهر درخـتان چنار مشهور بود، بهطوری که گاهی پیش میآمد مسافران از تراکم بیش از حد درختان و باغهای اطـراف آنـ گله و شکایت کنند و اکنون تهران یک کلانشهر بزرگ است که با نـابود کـردن مـحدودههای فضای سبز شهری بسیار تغییر کرده است!
در زمان سلجوقیان نیز ارتباطات تجاری ایـران و حمل ونقل هـمچنان توسعه یافت، تا زمان استقرار حکومتهای ملوکالطوایفی که برای مدتی حراست و امنیت راههای کشور را دچـار آشـوب و نابسامانی کرد.
با این حال در عصر فرمانروایی دولت صفویه احداث راههای کـشور تـوسعهٔ زیادی یافت، در دورهٔ افشاریه نیز به عـلت لشـکرکشیهای نـادر توسعهٔ راهها رونق گرفت.
ورود اتومبیل به ایران
اولین اتومبیلهایی که وارد تهران شد، سرعتشان از ۴۰ کیلومتر تجاوز نمیکرد و ظرفیت آنها چهار نـفر بود. چند کامیون بـاری و نـوعی وسیلهٔ نقلیه شبیه وانتبارهای فعلی هم در تهران رفتوآمد میکرد و حمل بار بین شهری را برعهده داشت.
با پیدایش اتومبیل و کامیون کمکم گاریخانهها و درشکهخانهها به صورت گاراژ در آمد که در آنها هم تعمیرات و آهنگریهای آنها صورت میگرفت و هم بار و مـسافر جابهجا میشد و برایشان بلیت و بارنامه صادر میگردید.
از سال ۱۲۸۹ هـ. ش چهار سال پس از صدور فرمان مشروطیت، قانون مالیات شهری بر وسایل نقلیه از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و دولت اجازه یافت از هر اتومبیل مـاهانه پنـج تومان، از هر درشکه ۱۲ قران و از هر کالسکه ۱۵ قران مالیات دریافت کند. همچنین مالیاتهایی برای گالریهای اسبی، دلیجانهای مسافربری، صاحبان اسب، الاغ، قاطر، شتر و دوچرخه وضع شده بود و مجبور بودند برای هر رأس چـهارپا مـاهانه دو قران مالیات بپردازند و چنانچه اتومبیلی از خارج تهران وارد آن میشد صاحبش ملزم به پرداخت یک تومان مالیات و عوارض بود. وسایل نقلیهٔ مخصوص دربار، مأموران سیاسی دولت و کارکنان نظامی و سیاسی دولتهای خـارجی، ارتـش، بهداری و بلدیه از پرداخت مالیات معاف بودند. با توجه به بالا بودن عوارض ماهانهٔ اتومبیل که پنج تومان بود و به راحتی برای پرداخت اجارهٔ یک خانهٔ مسکونی بزرگ در محلات اعـیاننشین شـهر کـافی بود، مشخص میشود که هـنوز اتـومبیل جـای چندانی در زندگی مردم تهران نداشت. تعداد وسایل نقلیه در تهران محدود میشد به: اتومبیلهای کرایهای ۴۳۲ دستگاه، اتومبیلهای سفارتخانهها ۱۰۸ دستگاه، موتورسیکلت کرایهای و ۶۱۵ دسـتگاه دوچـرخهٔ شـخصی. جمع کل اتومبیلهای تهران ۱۱۴۰ دستگاه بود.
از دیرینه تا کنون یکی از دغدغه های مهم بشر جا به جایی ست و باعث پیشرفت و توسعه تمدنها بوده است. در مفهوم کلمه باربری میتوان به انتقال دادن و جا به جا کردن انسان ، اموال و کالا ها از مکانی به مکان دیگر اشاره نمود. بشر برای سهولت در کارها چرخ را اختراع کرد و ازحیوانات برای حمل و نقل بهره جست، و کم کم بر حسب محیط زندگی اش به شکل های متفاوت و مختلف حمل و نقل را ایجاد نمود. به تدریج جابه جایی با پای پیاده حیوانات جایش را به ارابه های بزرگ و بهتر داد و به این ترتیب جابه جایی و تجارت در بین شهر ها، کشورها و قاره ها رونق یافت.
در سال ١٢٩٨ هجری قمری و در دوران سلطنت ناصرالدین شاه وزارت فوائد عامه تاسیس شد و امور مربوط به احداث راه ، پل و راهداری بر عهده وزارتخانه مذکور گذاشته شد. این وزارتخانه تدریجاً در سالهای پس از تأسیس به وظایف دیگری مانند تجارت و فلاحت پرداخته که به همین دلیل بعدها به نام فوائد عامه ، فلاحت و تجارت تغییر نام یافته است . هزینه های راهسازی در این دوران با اخذ باج یا حق العبور که در راهدارخانه ها گرفته می شد تأمین می گردید. درسال ١٣٠۴ با پیشنهاد دولت وقت و تصویب دوره پنجم مجلس شورای ملی دریافت باج یا حق العبور در راهدارخانه ها ممنوع و مقرر شد از وزن غیرخالص صادرات و واردات مملکتی مالیاتی به عنوان مالیات راه دریافت شود.
فضای سنتی صنعت حمل ونقل بار در حال حاضر
از دیرباز اعلام بارها در سالن های پایانه وزارت راه انجام شده است و رانندگان و صاحبان کالا می بایست برای ثبت و پیدا کردن بار دلخواه خود با حضور فیزیکی و تماس های مکرر به پایانه های هر شهر مراجعه کنند و زمان زیادی که بعضا به بیشتر از یک شبانه روز می رسد را برای پیدا کردن راننده و بار صرف کنند ، همچنین اسکان رانندگان در پایانه ی مربوطه با حداقل امکانات رفاهی دریافتی می شود که همین امر باعث ایجاد فضایی غیر متعارف و به دور از شان و جایگاه رانندگان شده است که در نهایت، به تبعات اجتماعی دور بودن از خانواده افسردگی کاری و مشکلات مالی می انجامد، بیش از ۸۰ سال ، حمل و نقل بین شهری ایران به وسیله ی باربری ها و به روش سنتی در حال اجرا می باشد
صدور بارنامه های کاغذی و یکپارچه نبودن کمیسیون های دریافتی بار از رانندگان و نبود شفافیت در کرایه های حمل و نقل بار باعث ناکارآمدی در این صنعت شده است ، چندیست سیستم های هوشمند حمل و نقل همانند اوبار، روی کار آمده اند که باعث ایجاد فضای امن، کارامد و موثر درنرخ کرایه و همچنین کمیسیون های دریافتی حمل بار شده است و رضایت نسبی رانندگان و صاحبان کالا را در پی داشته است ، اما همچنان وجود بارنامه های کاغذی معضل جدی این صنعت می باشد
آینده حمل و نقل
ورود خودروهای برقی
اولین خودروهای برقی در قرن نوزدهم تولید شدند. تولید اینگونه خودروها با تولید انبوه اتومبیل احتراقی دچار افت شدید گردید. در دهههای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی با وقوع بحران انرژی مجدداً خودروی برقی مورد توجه قرار گرفت ولی این علاقهمندی سبب تولید انبوه و ایجاد بازار رقابتی نشد. از سال ۲۰۰۸ میلادی با توجه به پیشرفت فناوری باتریها، مدیریت شبکه برق، نگرانیها در خصوص قیمت نفت و نیاز به کاهشگازهای گلخانهای تحول اساسی در تولید خودروهای برقی صورت گرفتهاست.
از مزایای خودروی برقی نسبت به خودروی احتراقی میتوان به کاهش قابل ملاحظه آلودگی هوای محلی، کاهش گازهای گلخانهای و کاهش وابستگی به نفت اشاره کرد. برخی از کشورها و دولتهای مربوطه به منظور ترویج و گسترش بازار خودروهای برقی از انگیزانندههای دولتی برای خودروهای برقی استفاده میکنند.
در بخش خودروهای سنگین و حمل و نقل بار نیز این خودروها مورد استقبال واقع شده اند و در آینده ای نزدیک شاهد حضور کامیون های برقی در جاده ها می باشیم
بارنامه الکترونیکی
اخذ بارنامه الکترونیکی عامل اصلی امنیت کالا، بهبود استانداردهای حمل بار و برقراری عدالت جادهای است، برخی مزایای بارنامه های الکترونیکی که در آینده جای خود را به بارنامه های کاغذی میدهند میتوان به آسودگی خاطر صاحبانکالا ، بهبود استانداردهای حملبار ، کاهش تلفات جادهای، افزایش کنترلهای سلامت محور ، کاهش قاچاق کالا و حمایت از تولیدکننده داخلی ، برقراری عدالت جادهای ،امکان رصد بار برای صاحبکالا ، جلوگیری از ضرر و زیان رانندگان اشاره کرد
اپلیکیشن موبایل، جایگزین پایانه های باربری
این نوع سیستم که به بازارگاه های حمل و نقل شناخته شده هستند، صاحبان کالا و رانندگان با اپلیکیشنهای موبایلی در بستر اینترنت و هوشمند حمل بار خود را انجام میدهند، اوبار یکی از شرکتهای هوشمند حمل و نقل می باشد ، این بازارگاهها با هدف افزایش بهره وری، شفافیت امور جابهجایی کالا، دسترسی سریعتر به ظرفیت حمل، استفاده از اینترنت برای گسترش فعالیت در بازار کشورهای همسایه و کارآمدتر شدن امور مرتبط راهاندازی شده است، حمل و نقل هوشمند بار، زمانبندی بهتر اتصال بار به کامیون، بهبود کیفیت ارائه خدمات در صنعت حمل و نقل جادهای کالا، صرفهجوییهای اقتصادی در صنعت لجستیک و افزایش درآمد رانندگان از جمله مهمترین مزایای راهاندازی بازارگاههای الکترونیکی است.